Rối loạn phân liệt cảm xúc là gì?

Rối loạn phân liệt cảm xúc là gì?

Rối loạn phân liệt cảm xúc là một tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng được đặc trưng bởi các triệu chứng tâm thần phân liệt và rối loạn cảm xúc. Khi người bệnh sẽ có các biểu hiện của triệu chứng tâm thần phân liệt như: ảo giác, hoang tưởng cùng với những rối loạn cảm xúc của trầm cảm, hưng cảm.

Rối loạn phân liệt cảm xúc là một dạng bệnh loạn thần, có những triệu chứng của bệnh loạn thần. Trong cùng một khoảng thời gian, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt như ảo giác, hoang tưởng, hành vi, lời nói lộn xộn, sáo rỗng. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có lúc sẽ xuất hiện các triệu chứng của hưng cảm hoặc rối loạn trầm cảm. Các loại rối loạn này được chia làm 3 loại chính:

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại trầm cảm.
Rối loạn phân liệt cảm xúc loại hỗn hợp.
Rối loạn phân liệt cảm xúc loại hưng cảm.

Triệu chứng

Các triệu chứng của bệnh bao gồm sự kết hợp hoặc riêng lẻ từ triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt và triệu chứng trầm cảm – hưng cảm. Tiêu chuẩn chẩn đoán đầu tiên là bệnh nhân phải có ít nhất hai triệu chứng chính của tâm thần phân liệt là ảo giác, ảo tưởng hoặc lời nói vô tổ chức.

Ảo tưởng: Người bệnh tin vào các thuyết âm mưu hoặc hoang tưởng về ý định của của người khác. Đây là những niềm tin dai dẳng và sai lầm.
Ảo giác: Ảo giác khiến bệnh nhân tin rằng mình vừa trải qua sự kiện có thật nhưng trên thực tế nó lại không hề tồn tại.
Lời nói và suy nghĩ vô tổ chức: Khiến suy nghĩ của người bệnh thay đổi liên tục một cách phi logic, dẫn đến kiểu nói chuyện vô tổ chức.
Những hành vi bất thường: Các hành vi vô tổ chức hoặc bất thường có thể bao gồm phản ứng thái quá, hung hăng, kích động, cử động kỳ lạ, có hành vi trẻ con.
Triệu chứng tiêu cực khác: Chúng được đặc trưng bởi việc thiếu cảm xúc hoặc phản ứng cảm xúc. Bệnh nhân có thể vô cảm, di chuyển rất chậm hoặc không hề di chuyển.

Đồng thời để tiếp tục chẩn đoán được chứng rối loạn này, người bệnh phải có các triệu chứng của giai đoạn trầm cảm, hưng cảm đáng kể xảy ra cùng lúc với triệu chứng tâm thần phân liệt.

Triệu chứng hưng cảm: tăng hoạt động xã hội, tình dục và công việc, suy nghĩ và nói nhanh, lòng tự trọng quá mức, giảm nhu cầu ngủ, có hành vi bốc đồng như chi tiêu hoang phí, thay đổi nhanh chóng giữa các trạng thái tâm trạng.
Triệu chứng trầm cảm: mất động lực và hứng thú, mệt mỏi, khó tập trung, phàn nàn về thể chất như đau đầu hoặc đau dạ dày, lòng tự trọng thấp, có ý nghĩ tự tử, chán ăn, mất ngủ.

Nguyên nhân

Các nhà khoa học đã nghiên cứu ra rằng, các vấn đề dưới đây góp phần gây ra nguyên nhân rối loạn phân liệt cảm xúc:

Do di truyền: đây là yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các rối loạn tâm thần nói chung và chứng rối loạn phân liệt cảm xúc không ổn định nói riêng. Đa số những trường hợp mắc bệnh này thường là do trong gia đình có người bị mắc chứng rối loạn tâm thần phân liệt, rối loạn phân liệt cảm xúc, rối loạn cảm xúc. Tuy nhiên, đến nay các chuyên gia cũng vẫn chưa lý giải được cách thức di truyền của chứng bệnh này, nhưng vẫn có thể khẳng định vai trò của việc di truyền trong cơ chế sinh bệnh của chứng bệnh này.
Do rối loạn chất dẫn truyền thần kinh: đây là đặc điểm chung ở những người bị căn bệnh này. Với những người mắc rối loạn phân liệt cảm xúc, các chất nội sinh như dopamin, serotonin, norepinephrine bị mất sự cân bằng. Điều này gây nên các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng, ảo giác, trầm cảm và hưng cảm.
Do một số nguyên nhân khác như: đối mặt với các sang chấn tâm lý nặng nề, lạm dụng các chất gây nghiện, sử dụng thuốc không đúng cách, rối loạn nội tiết tố,… Tình trạng mắc bệnh này sẽ tăng lên đáng kể khi người phụ nữ đang mang thai gặp các biến chứng sản khoa, nhiễm virus hoặc mất con ngay sau khi sinh.

Ảnh hưởng căn bệnh này

Gây ra nhiều khó khăn, thách thức trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh. Ngoài ra, sự xen kẽ giữa các biểu hiện hưng cảm, loạn thần, trầm cảm khiến cho cảm xúc và hành vi của người bệnh không được ổn định.

Bệnh nhân có thể thường xuyên gây hấn, có những hành vi bạo lực với người khác khi đang trong giai đoạn hưng cảm và loạn thần. Hoặc bỏ dở học hành, nghề nghiệp và chán nản khi đang ở giai đoạn trầm cảm. Lâu dần, người bệnh sẽ gặp thêm nhiều phiền toái trong cuộc sống, tăng khả năng xung đột với những người xung quanh.

Dần dần, họ sẽ có xu hướng tự cách ly, cô lập với xã hội và chìm đắm vào trong những suy nghĩ hoang tưởng, ảo giác và ảo thanh.

Vì không duy trì được hiệu quả học tập, công việc nên họ sẽ bị sa thải, thất nghiệp và gặp khó khăn về mặt tài chính.

Chính vì vậy có thể thấy, rối loạn phân liệt cảm xúc là căn bệnh gây ảnh hưởng đến hầu hết các khía cạnh trong cuộc sống, từ sức khỏe thể chất đến sức khỏe tâm thần của người bệnh.

Mối nguy hiểm của phân liệt cảm xúc

Nếu không được phát hiện kịp thời và điều trị đúng cách, rối loạn phân liệt cảm xúc có thể dẫn đến các biến chứng sau:

Có ý nghĩ hoặc hành vi tự sát.
Trở nên xa lánh xã hội.
Mâu thuẫn gia đình và cá nhân.
Dẫn đến nạn thất nghiệp.
Gây ra rối loạn lo âu.
Lạm dụng rượu bia hoặc chất gây nghiện khác.
Gặp các vấn đề sức khỏe tổng thể đáng kể.
Trở nên nghèo đói và vô gia cư.

Phương pháp điều trị

1. Tâm lý trị liệu

Là phương pháp quan trọng bên cạnh việc sử dụng thuốc điều trị. Với phương pháp này, người bệnh sẽ được sử dụng hình thức giao tiếp để điều chỉnh được tư duy, suy nghĩ và hành vi sai lệch. Phương pháp này sẽ giúp người bệnh hiểu rõ được bệnh lý của bản thân, chấp nhận được quá trình trị liệu, từ đó kiểm soát được các vấn đề mà căn bệnh này gây ra. Tùy thuộc vào từng trường hợp khác nhau, người bệnh sẽ được lựa chọn những phương pháp trị liệu phù hợp và cần phải được thực hiện kết hợp với nhóm hoặc gia đình

Trị liệu cá nhân: là việc thực hiện điều trị gồm có nhà trị liệu và người bệnh. Hình thức điều trị này sẽ giúp cho nhà trị liệu sẽ hiểu rõ hơn về cảm xúc, suy nghĩ và các vấn đề mà người bệnh đang gặp phải. Qua đó xây dựng được mối quan hệ tin cậy để giúp cho việc giải quyết vấn đề và xây dựng được chiến lược đối phó với người bệnh.
Trị liệu gia đình/ nhóm: sau khi trị liệu cá nhân thì bác sĩ sẽ kết hợp với trị liệu nhóm/ gia đình để gia tăng được hiệu quả. Trị liệu gia đình sẽ giúp người bệnh cảm nhận được sự quan tâm, thấu hiểu của những người xung quanh và giảm được tình trạng tự cô lập bản thân. Ngoài ra, trị liệu nhóm còn giúp cho người bị rối loạn phân liệt cảm xúc có được niềm tin đối với người bệnh và cải thiện được các kỹ năng xã hội tốt hơn.

2. Đào tạo kỹ năng sống

Người bệnh bị rối loạn phân liệt cảm xúc sẽ bị thiếu hụt nghiêm trọng các kỹ năng sống như kỹ năng giao tiếp, cách thể hiện cảm xúc, tương tác,… Chính vì vậy, việc đào tạo kỹ năng sống sẽ thường được thực hiện song song với việc sử dụng thuốc và trị liệu tâm lý. Phương pháp này sẽ giúp cho người bệnh nâng cao thêm được chất lượng cuộc sống. Việc đào tạo kỹ năng sống bao gồm:

Cải thiện khả năng giao tiếp, giảm đi tình trạng ngôn ngữ vô tổ chức.
Hướng dẫn người bệnh tăng kỹ năng tương tác xã hội, tránh được xu hướng tự cô lập bản thân.
Các kỹ năng cần thiết trong sinh hoạt hàng ngày như: chú trọng ngoại hình, vệ sinh cá nhân, nhà cửa,….

3. Điều trị nội trú

Nếu người bệnh có các hành vi tự sát, làm tổn thương đến bản thân và những người xung quanh thì cần phải được nhập viện để điều trị và theo dõi ngay lập tức. Tùy theo từng trường hợp mà người bệnh sẽ có thời gian điều trị tại viện, trung tâm khác nhau.