ADHD là bệnh gì?
ADHD, viết tắt của Attention Deficit Hyperactivity Disorder (Rối loạn tăng động giảm chú ý), là một rối loạn phát triển thần kinh phổ biến ở trẻ em, có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. ADHD ảnh hưởng đến khả năng tập trung, kiểm soát hành vi và điều chỉnh sự hiếu động. Trẻ mắc ADHD thường gặp khó khăn trong việc giữ tập trung vào một nhiệm vụ hoặc hoạt động cụ thể, dễ bị phân tâm và có xu hướng hành động một cách bốc đồng mà không suy nghĩ đến hậu quả.
1. Các dạng ADHD
ADHD được chia thành ba dạng chính, tùy thuộc vào các triệu chứng chiếm ưu thế:
- Dạng chủ yếu là thiếu chú ý (Inattentive Type): Người mắc dạng này gặp khó khăn lớn trong việc tập trung, dễ quên và không chú ý đến chi tiết. Họ có thể trông như đang mơ mộng và thường bị nhầm lẫn với việc “lười biếng” hoặc “không quan tâm.”
- Dạng chủ yếu là hiếu động và bốc đồng (Hyperactive-Impulsive Type): Người mắc dạng này thường có biểu hiện hiếu động quá mức như chạy nhảy liên tục, nói nhiều, và không thể ngồi yên. Họ cũng có xu hướng hành động nhanh, thiếu suy nghĩ, làm trước khi nghĩ.
- Dạng kết hợp (Combined Type): Là dạng phổ biến nhất, với sự kết hợp của cả các triệu chứng thiếu chú ý và hiếu động, bốc đồng.
2. Triệu chứng của ADHD
2.1. Thiếu chú ý:
- Khó duy trì sự tập trung vào các nhiệm vụ hoặc trò chơi.
- Dễ bị phân tâm bởi các yếu tố xung quanh.
- Thường mắc lỗi trong công việc hoặc bài tập vì không chú ý đến chi tiết.
- Khó khăn trong việc lắng nghe khi người khác nói.
- Thường hay quên hoặc làm mất các vật dụng cần thiết như sách, đồ chơi, hoặc đồ dùng học tập.
2.2. Hiếu động và bốc đồng:
- Thường xuyên cử động hoặc nhúc nhích, không thể ngồi yên.
- Chạy nhảy và leo trèo trong những tình huống không phù hợp.
- Khó giữ im lặng khi tham gia các hoạt động như lớp học hoặc bữa ăn gia đình.
- Thường ngắt lời hoặc xâm nhập vào hoạt động của người khác, ví dụ như trả lời câu hỏi khi chưa được gọi tên.
3. Nguyên nhân của ADHD
- Yếu tố di truyền: ADHD có yếu tố di truyền mạnh mẽ, tức là nếu cha mẹ hoặc anh chị em mắc ADHD, thì nguy cơ trẻ mắc ADHD sẽ cao hơn.
- Sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh: Sự thiếu hụt hoặc mất cân bằng các chất như dopamine trong não có thể làm giảm khả năng kiểm soát sự tập trung và hành vi.
- Sự phát triển não không bình thường: Một số nghiên cứu cho thấy trẻ mắc ADHD có sự phát triển khác thường ở một số vùng não liên quan đến sự chú ý và điều chỉnh hành vi.
- Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với các chất độc hại như chì, hoặc mẹ sử dụng thuốc lá và rượu khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ ADHD ở trẻ.
4. Ảnh hưởng của ADHD
- Trong học tập: Trẻ mắc ADHD thường gặp khó khăn trong việc tập trung vào bài học, làm bài tập, và theo kịp chương trình học. Điều này có thể dẫn đến kết quả học tập kém và cảm giác thất vọng, tự ti.
- Trong các mối quan hệ: Hành vi bốc đồng và thiếu kiên nhẫn có thể gây khó khăn trong việc kết bạn và duy trì mối quan hệ với bạn bè, người thân.
- Về mặt tâm lý: ADHD có thể gây ra cảm giác lo âu, trầm cảm và căng thẳng do trẻ thường gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc và phải đối mặt với sự chỉ trích từ người khác.
5. Phương pháp chẩn đoán ADHD
- Việc chẩn đoán ADHD thường được thực hiện bởi các chuyên gia như bác sĩ nhi khoa, bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học. Họ sẽ sử dụng các công cụ đánh giá, phỏng vấn với gia đình và giáo viên, cũng như quan sát hành vi của trẻ.
- Triệu chứng phải xuất hiện ở ít nhất hai môi trường khác nhau (ví dụ, ở nhà và ở trường) và kéo dài ít nhất 6 tháng để có thể chẩn đoán ADHD.
6. Phương pháp điều trị ADHD
- Liệu pháp hành vi: Giúp trẻ phát triển các kỹ năng kiểm soát hành vi, cải thiện sự tập trung và quản lý thời gian. Các phương pháp như phần thưởng hoặc kỷ luật tích cực thường được áp dụng.
- Dùng thuốc: Các thuốc kích thích thần kinh (như methylphenidate và amphetamine) và thuốc không kích thích (như atomoxetine) thường được sử dụng để cải thiện sự tập trung và giảm các triệu chứng hiếu động.
- Hỗ trợ từ gia đình và giáo viên: Việc điều chỉnh môi trường học tập và cuộc sống gia đình giúp giảm áp lực và hỗ trợ trẻ trong quá trình học tập và phát triển kỹ năng xã hội.
7. Làm sao để hỗ trợ trẻ mắc ADHD
- Xây dựng thói quen rõ ràng: Thiết lập lịch trình hàng ngày giúp trẻ có cảm giác ổn định và an toàn hơn.
- Tạo không gian học tập ít bị phân tâm: Một môi trường học tập yên tĩnh và có ít đồ vật gây xao nhãng sẽ giúp trẻ tập trung tốt hơn.
- Khuyến khích hoạt động thể chất: Việc tham gia các hoạt động thể thao hoặc chơi ngoài trời giúp trẻ giải phóng năng lượng dư thừa và giảm căng thẳng.
- Củng cố những hành vi tích cực: Sử dụng lời khen ngợi và phần thưởng khi trẻ hoàn thành tốt một nhiệm vụ hoặc có thái độ tích cực để khuyến khích hành vi tốt.
ADHD không phải là một bệnh mà là một rối loạn phát triển cần sự hỗ trợ từ gia đình, nhà trường và các chuyên gia. Với sự can thiệp đúng cách và kịp thời, trẻ mắc ADHD có thể phát triển tốt và sống một cuộc sống tích cực hơn. Điều quan trọng là tạo môi trường hỗ trợ và khuyến khích sự phát triển của trẻ, giúp trẻ vượt qua những thách thức, rào cản mà ADHD gây ra cho trẻ.