Làm sao để điều trị rối loạn nhân cách ranh giới?
Rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) là bệnh rối loạn tâm thần đặc trưng bởi tâm trạng, suy nghĩ và hành vi không ổn định. Trong ngôn ngữ phổ thông, chúng ta có thể hiểu “nhân cách” tương tự “tính cách”. Nhân cách bản chất là những thói quen, cách thức suy nghĩ, cảm nhận và những hành động có tính lặp đi lặp lại. Nhân cách được hình thành và định hình dần trong đời sống của mỗi người. Tình trạng này ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận bản thân, người khác và các tình huống trong cuộc sống.
Những dấu hiệu rối loạn nhân cách ranh giới
Tương tự nhiều loại bệnh lý khác, những người mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới sẽ có những dấu hiệu cụ thể, đặc biệt khó khăn trong đời sống sinh hoạt hàng ngày:
- Tâm trạng luôn không tốt, dễ nóng giận và không thể kiểm soát được các cảm xúc cá nhân.
- Luôn có cảm giác sợ hãi về việc bị bỏ rơi và có những phản ứng cực đoan như sự hoảng loạn, hay giận dữ và có thể phản ứng điên cuồng.
- Luôn thấy trống rỗng và chán nản kéo dài.
- Có những mối quan hệ khá khó khăn, không có sự hòa nhập, kết nối với gia đình và những người thân xung quanh.
- Tâm trạng thanh đổi một cách đột ngột.
- Có thể phát sinh một vài hành động khá mạo hiểm đối với bản thân và những người xung quanh.
- Có xu hướng phá hoại, lãng phí, sử dụng các chất kích thích hoặc quan hệ tình dục không đảm bảo an toàn.
- Người bệnh có xu hướng suy nghĩ hoặc hành động xấu ảnh hưởng đến tính mạng của chính mình.
- Sống xa với thực tế, thường hoang tưởng những vấn đề liên quan đến sự căng thẳng hoặc các triệu chứng bị cô lập vô cùng nghiêm trọng.
Những người bị rối loạn nhân cách ranh giới thường rất sợ hãi về việc bản thân bị bỏ rơi, mặc dù các mối quan hệ xã hội vẫn đang diễn ra tốt đẹp. Bệnh nhân mắc bệnh lý này thường rất sợ bị bỏ lại một mình một cách thái quá, thậm chí khi người thân đi làm về muộn hoặc phải làm việc vào ngày nghỉ cũng khiến họ sợ hãi dữ dội.
Chính cảm giác sợ hãi này khiến bệnh nhân rối loạn nhân cách ranh giới điên cuồng tìm cách để giữ người khác bên cạnh mình. Tuy nhiên chính những hành động thái quá như thế khi nếu kéo dài lại phản tác dụng và khiến đối phương tránh xa họ.
Người bị rối loạn nhân cách ranh giới thường đa phần có những mối quan hệ mãnh liệt nhưng cũng rất chớp nhoáng. Nhiều bệnh nhân yêu say đắm người khác một cách nhanh chóng nhưng cũng rất nhanh thất vọng và rời xa đối phương, hay nói theo cách khác là các mối quan hệ của người mắc chứng bệnh này dễ dàng đi từ cực kì hoàn hảo đến tồi tệ khủng khiếp.
Một trong những dấu hiệu rối loạn nhân cách ranh giới điển hình là bệnh nhân thay đổi chóng mặt cách nhìn nhận về bản thân. Một phút trước họ có thể nghĩ mình thất bại tệ hại nhưng ngay sau đó liền vô cùng tự tin, hoặc nhiều lúc thấy bản thân thật tốt nhưng ngay sau đó lại thấy mình xấu xa và tự chán ghét chính mình.
Đi cùng với cảm xúc bất ổn, hành vi bốc đồng cũng mà một trong những dấu hiệu rối loạn nhân cách ranh giới. Bệnh nhân có thể cắt đứt mối quan hệ đang tốt đẹp hay từ bỏ việc làm bất cứ lúc nào. Khi tâm trạng thất thường, người bệnh có thể lái xe quá tốc độ, chi tiêu mua sắm vô tội vạ, ăn uống vô độ hoặc bạo lực khi cáu gắt. Nghiêm trọng hơn có bệnh nhân còn quan hệ tình dục không an toàn, sử dụng ma túy và các chất kích thích khác.
Người bị rối loạn nhân cách ranh giới có xu hướng tự làm tổn hại chính bản thân, bao gồm hành vi tự sát hoặc có những hành động tự gây hại khác. Nhiều trường hợp có suy nghĩ tự tử, đe dọa tự tử hoặc thực sự tự tử. Đôi khi lại cố ý làm tổn thương bản thân bằng cách cắt tay, châm bỏng… mà không có ý định tự sát.
Sự không ổn định cảm xúc ở bệnh nhân rối loạn nhân cách ranh giới thường diễn ra đến mức cực đoan với mỗi kiểu cảm xúc đều ở trạng thái đỉnh điểm. Họ có thể vô cùng hạnh phúc và yêu đời nhưng ngay lập tức rơi vào trạng thái tuyệt vọng.
Rối loạn nhân cách ranh giới khiến người mắc khó chịu với tính tình nóng nảy và sự giận dữ của bản thân do gặp khó khăn trong việc kiểm soát. Một bất đồng nhỏ cũng đủ khiến người bệnh la hét, ném đồ đạc hoặc lên cơn thịnh nộ. Tuy nhiên, không không phải lúc nào cảm giác bực bội cũng được bệnh nhân thổ lộ ra bên ngoài mà đôi khi họ lại tự “tra tấn” chính bản thân mình.
Người bị rối loạn nhân cách ranh giới thường sống trong sự nghi ngờ, thậm chí hoang tưởng về động cơ người khác. Ở trạng thái tâm lý bất ổn, người bệnh thường cảm thấy xa rời với thế giới thực tế khi có màng ngăn cách họ với thế giới bên ngoài.
Những nguyên nhân gây nên tình trạng bệnh
Các kết quả nghiện cứu đã cho thấy, cơ chế gây bệnh có thể có liên quan đến những sang chấn tâm lý đã từng diễn ra ở trong quá khứ. Bên cạnh đó, những tổn thương thực thế ở khu vực não bộ cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến rối loạn nhân cách ranh giới.
- Bị tổn thương Tâm lý
Đa số các bệnh nhân bị mắc chứng bệnh này đều có những vấn đề về tổn thương tâm lý từ bé. Một vài những tình huống ảnh hưởng như từng bị bỏ rơi, từng bị cưỡng bức, bị ngược đãi hoặc những người được gia đình bảo bọc quá mức,… cũng là nguyên nhân gây nên tình trạng này. Những sự kiện đó khiến cho người bệnh cảm thấy lo sợ và trở nên nhạy cảm hơn trong tất cả các mối quan hệ.
Bên cạnh chứng bệnh này, những chấn thương tâm lý thuở bé cũng là yếu tố khiến cho các dạng rối loạn nhân cách khác xuất hiện. Trong đó, nổi bật có thể kể đến như chứng đa nhân cách hoặc chứng bệnh rối loạn stress sau khi bị sang chấn (PTSD). Hầu hết các bệnh nhân bị mắc phải dạng rối loạn nhân cách này đều từng bị mắc PTSD.
2. Có sự bất thường trong cấu trúc não
Thông qua quá trình quan sát và theo dõi não bộ của những bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới, các chuyên gia đã nhận thấy sự rối loạn diễn ra đối với chức năng điều hòa của bộ não. Đồng thời, hệ thống neuropeptide cũng bị ảnh hưởng. Thế nhưng, đây không phải là tình trạng xuất hiện đối với tất cả các trường hợp bệnh nhân. Vì vậy, cho đến nay, sự bất thường này vẫn không được xem là nguyên nhân chính gây bệnh.
Một nghiên cứu với hình ảnh não bộ đối với trường hợp BPD, các chuyên gia cũng đã thấy phần cơ quan phản ứng với stress và có khả năng điều chỉnh cảm xúc ở bên trong não bộ có hiện tượng bị suy giảm hoạt động so với những vùng não khác. Những người bị bệnh bị mất đi sự cân bằng của các chất truyền dẫn thần kinh. Nổi bật nhất phải nói đến các hoạt chất như acid creatine, NAA, MRS,… và bị rối loạn hệ trục hạ đồi thị – vùng tuyến yên – vùng thượng thận.
3. Yếu tố khác:
Điều trị rối loạn nhân cách như thế nào?
Tâm lý trị liệu có thể giúp cho một vài triệu chứng và cả những tác động xấu đối với người bệnh được giảm đi đáng kể. Hiện tại, những liệu pháp trị liệu tâm lý đang được áp dụng như:
Ngoài liệu pháp tâm lý thì một số loại thuốc đặc trị cũng được chỉ định trong suốt quá trình chữa trị. Mục đích chính là để cho các triệu chứng được thuyên giảm. Thế nhưng, để hiệu quả điều trị được tốt nhất thì người bệnh nên kết hợp cả hai cách thức điều trị trên. Vì việc sử dụng thuốc có thể để lại những tác dụng phụ ngoài mong muốn nên bạn cần phải hỏi trước ý kiến của bác sĩ và chuyên gia tư vấn.