Những dấu hiệu của một đứa trẻ tự kỷ
Tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu tự kỷ ở trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch can thiệp và hỗ trợ để giúp trẻ phát triển tốt hơn. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình của trẻ tự kỷ, giúp cha mẹ dễ dàng nhận biết và có biện pháp hỗ trợ sớm.
Những dấu hiệu sớm của tự kỷ ở trẻ nhỏ
Tự kỷ có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, và không phải trẻ tự kỷ nào cũng có cùng biểu hiện. Tuy nhiên, dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến mà cha mẹ có thể nhận thấy ở trẻ từ giai đoạn sơ sinh đến khi lên 3 tuổi.
Khó khăn trong giao tiếp và ngôn ngữ
- Không nói hoặc chậm nói: Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ. Một số trẻ có thể không nói ngay cả khi đã qua độ tuổi nói, hoặc ngôn ngữ phát triển rất chậm.
- Không phản ứng khi được gọi tên: Nếu bạn gọi tên trẻ mà trẻ không quay lại hoặc không có bất kỳ phản ứng nào, đó có thể là một dấu hiệu cho thấy trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp.
- Không giao tiếp bằng mắt: Trẻ tự kỷ thường tránh giao tiếp bằng mắt. Trẻ có thể không nhìn vào người khác khi nói chuyện, và thường tập trung vào đồ vật thay vì nhìn người đối diện.
- Không sử dụng cử chỉ giao tiếp: Trẻ tự kỷ thường không biết sử dụng cử chỉ cơ bản như chỉ trỏ hoặc vẫy tay để diễn đạt nhu cầu. Điều này khiến cho giao tiếp trở nên khó khăn.
Khó khăn trong tương tác xã hội
- Không thích chơi đùa với người khác: Trẻ tự kỷ thường có xu hướng chơi một mình và không hứng thú với các hoạt động có sự tham gia của người khác. Trẻ ít thể hiện mong muốn được tương tác hoặc giao lưu với bạn bè cùng trang lứa.
- Thiếu sự đồng cảm: Trẻ tự kỷ thường không hiểu cảm xúc của người khác và có thể không phản ứng khi thấy ai đó buồn hoặc vui. Trẻ ít quan tâm đến cảm xúc xung quanh và khó diễn đạt cảm xúc của chính mình.
- Không thích ôm hay thể hiện tình cảm: Trẻ tự kỷ thường không muốn hoặc không biết cách thể hiện tình cảm bằng cử chỉ như ôm hoặc nắm tay. Việc thiếu sự thể hiện tình cảm này có thể là một dấu hiệu cảnh báo.
Hành vi lặp lại và sở thích giới hạn
- Thực hiện hành vi lặp lại: Trẻ tự kỷ thường có xu hướng thực hiện các hành vi lặp đi lặp lại như vẫy tay, xoay tròn, lắc đầu hoặc tự xoay quanh trục cơ thể. Các hành vi này giúp trẻ cảm thấy an toàn và dễ chịu hơn.
- Có sở thích cố định hoặc cứng nhắc: Trẻ tự kỷ thường bị cuốn hút bởi một hoạt động hoặc đồ vật cụ thể và không muốn thay đổi. Trẻ có thể dành hàng giờ để chơi một món đồ chơi duy nhất, không muốn thử hoạt động mới hoặc có thói quen thực hiện một số hành vi cứng nhắc.
- Phản ứng mạnh khi thay đổi thói quen: Trẻ tự kỷ thường không thích những thay đổi đột ngột trong thói quen hàng ngày. Nếu có bất kỳ thay đổi nào trong lịch trình sinh hoạt, trẻ có thể phản ứng mạnh hoặc thậm chí có những hành vi tiêu cực.
Phản ứng quá mức hoặc quá ít với kích thích từ môi trường
- Nhạy cảm với âm thanh, ánh sáng hoặc mùi hương: Một số trẻ tự kỷ có phản ứng rất mạnh với âm thanh lớn, ánh sáng mạnh hoặc mùi hương nồng. Trẻ có thể bịt tai khi nghe âm thanh lớn hoặc che mắt khi có ánh sáng mạnh.
- Không nhạy cảm với đau đớn hoặc cảm giác khác: Một số trẻ tự kỷ có phản ứng chậm hoặc không có phản ứng với các kích thích cảm giác như đau đớn. Điều này có thể khiến trẻ gặp nguy hiểm trong các tình huống nhất định.
- Có cách cảm nhận không điển hình: Một số trẻ thích cảm nhận đồ vật qua việc chạm, ngửi hoặc liếm đồ vật thay vì dùng mắt hoặc tai như trẻ bình thường.
Khi nào nên đưa trẻ đi kiểm tra?
Nếu cha mẹ nhận thấy trẻ có nhiều hơn 1 trong số các dấu hiệu trên và những dấu hiệu này kéo dài, không có dấu hiệu cải thiện, cha mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra tại các cơ sở chuyên khoa tâm lý nhi hoặc các trung tâm hỗ trợ phát triển. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm giúp trẻ nhận được sự hỗ trợ đúng cách, giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp, hòa nhập xã hội và phát triển kỹ năng học tập.
Vai trò của gia đình trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ
Gia đình là môi trường quan trọng và có ảnh hưởng lớn đối với trẻ tự kỷ. Cha mẹ và người chăm sóc có thể áp dụng các phương pháp hỗ trợ để giúp trẻ phát triển toàn diện:
- Can thiệp sớm và liên tục: Việc can thiệp từ sớm giúp trẻ tự kỷ có thể phát triển các kỹ năng cơ bản về giao tiếp và tương tác xã hội. Cha mẹ có thể tham gia vào các chương trình can thiệp chuyên sâu hoặc trị liệu hành vi giúp trẻ phát triển kỹ năng một cách có hệ thống.
- Tạo môi trường ổn định và dễ dự đoán: Trẻ tự kỷ cần môi trường ổn định, không có quá nhiều thay đổi bất ngờ. Hãy xây dựng một lịch trình hàng ngày rõ ràng, giúp trẻ có cảm giác an toàn và biết trước các hoạt động sẽ diễn ra.
- Khuyến khích sự giao tiếp và tương tác: Cha mẹ có thể sử dụng ngôn ngữ hình ảnh, biểu đồ hoặc các phương tiện giao tiếp không lời để hỗ trợ trẻ thể hiện nhu cầu và cảm xúc. Điều này giúp trẻ cảm thấy tự tin hơn khi giao tiếp với người khác.
- Kiên nhẫn và động viên: Trẻ tự kỷ thường cần nhiều thời gian để làm quen với các kỹ năng mới và có thể gặp nhiều khó khăn trong quá trình học hỏi. Sự kiên nhẫn và động viên của gia đình là nguồn động lực to lớn giúp trẻ tự tin và cố gắng vượt qua những thách thức.
Tự kỷ là một rối loạn phức tạp, nhưng với sự phát hiện và can thiệp sớm, trẻ có thể cải thiện đáng kể khả năng giao tiếp và hòa nhập xã hội. Cha mẹ nên theo dõi và quan sát các dấu hiệu của trẻ, đồng thời tìm đến sự trợ giúp từ các chuyên gia khi cần thiết. Hãy kiên nhẫn đồng hành cùng trẻ, bởi mỗi bước tiến nhỏ đều là một thành công trong hành trình giúp trẻ tự kỷ phát triển và trưởng thành.
Cha mẹ có đang nghi ngờ con tự kỷ đăng ký Khám/Test ở dưới đây nhé!