Tại sao ở tuổi dạy thì hay mắc những hội chứng tâm lý
Tuổi dậy thì là giai đoạn chuyển đổi quan trọng từ trẻ em sang người lớn, đánh dấu sự phát triển vượt qua cả về thể chất tinh thần. Tuy nhiên, đây cũng là thời kỳ trẻ dễ gặp phải các hội chứng tâm lý như lo âu, trầm cảm, rối loạn cảm xúc, hoặc các vấn đề liên quan đến tự ti và căng thẳng xã hội. Tại sao điều chỉnh lại phổ biến này? Câu trả lời nằm ở khu phức hợp của giai đoạn phát triển này.
Nguyên nhân gây nên rối loạn tâm sinh lý tuổi dạy thì
Tuổi dậy thì là lứa tuổi chịu nhiều biến đổi về hình thể, tâm lý, sinh lý rất phức tạp nhất. Khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì thường gặp hơn hẳn so với các lứa tuổi khác của đời người. Vì vậy các hội chứng tâm lý tuổi dậy thì cũng dễ xảy ra.
Khi bước vào giai đoạn dậy thì, hình thể bên ngoài của trẻ có sự thay đổi rất lớn: cơ thể phát triển rất khác biệt so với trước kia, xuất hiện ham muốn tình dục. Con gái sẽ phát triển kích thước ngực, xuất hiện chu kỳ kinh nguyệt… Con trai vỡ tiếng, bắt đầu mọc ria mép…
Nguyên nhân chính được cho là gây ra tình trạng khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì là do sự phát triển nhanh của các hormone sinh dục, sự phân biệt giới tính bắt đầu hình thành khiến các trạng thái cảm xúc nhạy cảm xuất hiện. Nếu những người xung quanh, đặc biệt là cha mẹ, thầy cô không hiểu rõ những cảm xúc của trẻ mà còn tác động mạnh vào các vấn đề đó sẽ dễ khiến trẻ cảm thấy không được tôn trọng, dễ nảy sinh xung đột, dẫn đến các rối loạn cảm xúc.
Đối với bạn bè cùng trang lứa, em nào có những biểu hiện dậy thì trước sẽ dễ bị bạn bè hiểu lầm, trêu chọc và bị phân biệt đối xử. Những trẻ dậy thì nổi rất nhiều mụn bọc, mụn cám thường gặp phải những lời nói xấu hoặc chê bai về hình thức của mình. Sự thay đổi về chiều cao trong giai đoạn dậy thì cũng có thể khiến các em bối rối.
Ở lứa tuổi chuyển giao từ một đứa trẻ thành một người lớn, các em trở nên rất nhạy cảm, rất dễ bị sốc trước những lời chọc ghẹo của bạn bè, nếu không được người lớn giải tỏa và định hướng, các em sẽ càng dễ bị sốc và hoang mang hơn, về lâu dài sẽ ngày càng đè nặng lên tâm lý, khiến các trẻ có thể mắc các hội chứng tâm lý tuổi dậy thì như rối loạn về hành vi, rối loạn cảm xúc và rối loạn tâm thần.
Những rối loạn tâm sinh lý mà trẻ hay gặp phải
- Rối loạn về cảm xúc:
Trẻ đang độ tuổi dậy thì thường nhạy cảm hơn, cảm xúc dễ thay đổi hơn. Rối loạn cảm xúc xảy ra khi có sự rối loạn não bộ, gây bất ổn về tinh thần như dễ chuyển từ cảm xúc hưng phấn sang ức chế một cách nhanh chóng hoặc ngược lại, thoắt buồn, thoắt vui.
Biểu hiện thực thể của rối loạn cảm xúc là chán ăn, mất ngủ, gầy sút, hoạt động chậm chạp, thường xuyên mất tập trung, hay quên… Các em dễ sốc trước những lời chọc ghẹo và hay suy diễn tiêu cực…
2. Rối loạn tâm lý, hành vi tuổi dạy thì:
Nhiều trẻ hình thành ý nghĩ mình kém cỏi, tự ti và mất bình tĩnh khi bước vào độ tuổi dậy thì. Tâm lý tự ti dần dần khiến trẻ e dè, ngại tiếp xúc, không thích bộc lộ và hay nghi ngờ khả năng của bản thân. Tự ti sẽ khiến trẻ dễ rơi vào trạng thái stress, mệt mỏi, thừa cân… lâu ngày sẽ mắc các hội chứng tâm lý khác như: trầm cảm, hoang tưởng…
Ở tuổi dậy thì rất dễ bị tác động từ sách báo, phim ảnh bạo lực, các văn hóa phẩm đồi trụy từ bạn bè xấu, đây là nguyên nhân chính dẫn đến rối loạn hành vi và hậu quả nghiêm trọng như trộm cắp, đua xe mạo hiểm, gây thương tích cho người khác, chống người thi hành công vụ, bỏ nhà ra đi, hỗn láo với người lớn…
3. Rối loạn về ăn uống:
Trẻ có thể bị ám ảnh về hình ảnh cơ thể, dẫn đến mong muốn sụt cân nhanh, khiến sức khỏe bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Ví dụ trẻ biếng ăn, né tránh việc ăn uống hoặc một số trẻ lại ăn vô độ.
4. Stress và Trầm cảm
Tuổi dậy thì cũng là lứa tuổi chịu nhiều áp lực từ học tập, gia đình, bạn bè… Thậm chí nhiều trẻ đã hình thành những suy nghĩ tiêu cực về vóc dáng của mình hay về trình độ của bản thân, hình thành các mong muốn vượt quá khả năng bản thân và gia đình… lâu ngày dẫn đến stress.
Khi rơi vào trạng thái stress, trẻ sẽ thường xuyên mệt mỏi, căng thẳng, lo lắng, đau đầu, hay suy nghĩ luẩn quẩn, ngủ không yên giấc… dẫn đến kết quả học tập giảm sút, sức khỏe yếu hơn so với các bạn.
Trầm cảm có thể là hội chứng tâm lý tuổi dậy thì, đây là một rối loạn tâm thần dễ mắc phải do sự thay đổi hormone trong cơ thể, do áp lực từ xung quanh, việc học hành, áp lực từ bố mẹ, thầy cô, bạn bè hoặc từ các chất kích thích mà trẻ tập tành tìm hiểu… Triệu chứng trầm cảm tuổi dậy thì là: buồn bã, không quan tâm mọi thứ xung quanh, dễ mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, cảm thấy bi quan, sống khép mình, ngại giao tiếp với bạn bè và người thân…
Trẻ trầm cảm thường tự cô lập với thế giới bên ngoài, nhiều bạn chỉ quan tâm và sống mãi trong thế giới “ảo”, nguy hiểm hơn, stress và trầm cảm tuổi dậy thì còn có thể dẫn đến hành vi tự xác. Vì vậy, đây có thể xem như những khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì mà các bậc phụ huynh không nên xem nhẹ.