Thế nào là dậy thì sớm ở trẻ?
Dậy thì sớm ở trẻ là một hiện tượng sinh lý khi các dấu hiệu phát triển sinh dục và sinh hóa bắt đầu xuất hiện sâu trước tuổi trung bình của dậy thì. Đây là một tình trạng đang ngày càng gia tăng và gây lo lắng cho nhiều bố mẹ. Hiểu rõ về dậy thì sớm sẽ giúp cha mẹ nhận biết, đối mặt và hỗ trợ con em đúng cách.
Dộ tuổi được coi là dậy thì sớm
- Bé gái: Dấu hiệu dậy thì xuất hiện trước 8 tuổi.
- Bé trai: Dấu hiệu dậy thì xuất hiện trước 9 tuổi.
Những biểu hiện có thể bao gồm phát triển ngực (ở bé gái), tinh hoàn lớn hơn (ở bé trai), mọc lông mu, lông nách hoặc những thay đổi sinh lý khác như tăng chiều cao nhanh, mụn trứng cá, và mùi cơ thể.
Nguyên nhân trẻ dậy thì sớm
Phần lớn các trường hợp dậy thì sớm ở trẻ hiện nay không có nguyên nhân cụ thể mà chỉ đơn thuần là sự trưởng thành trước thời tuổi. Tuy nhiên, dậy thì sớm được chia thành hai loại chính, đó là:
Dậy thì sớm trung ương:
- Do vùng dưới đồi của não kích hoạt tuyến yên sản sinh hormone sinh dục sâu trước thời điểm bình thường.
- Nguyên nhân thường không rõ, nhưng có thể liên quan đến các bất thường thần kinh như u, chấn thương hoặc viêm.
Dậy thì sớm ngoại vi:
- Xảy ra khi các hormone sinh dục được tuyến sinh ra không qua sự kiểm soát của não.
- Nguyên nhân gồm các khối u, năng buồng trứng, tuyến thượng thận hoặc rối loạn nội tiết.
Ngoài ra, các yếu tố như béo phì, di truyền, tiếp xúc với hormone (đặc biệt qua thực phẩm và mỹ phẩm) cũng có thể dẫn đến dậy thì sớm.
Dấu hiệu trẻ dậy thì sớm
Dậy thì sớm ở bé gái có biểu hiện đặc trưng là ngực phát triển, mọc lông mu hoặc lông nách, thay đổi hình dáng cơ quan sinh dục ngoài, bắt đầu có kinh nguyệt. Dậy thì sớm ở bé trai có các dấu hiệu như tinh hoàn hoặc dương vật to lên, xuất hiện lông mu hoặc lông nách, nổi mụn trứng cá, giọng trầm đi. Chiều cao, cân nặng tăng nhanh là biểu hiện dậy thì sớm ở trẻ được ghi nhận ở cả hai giới.
Trong suốt thời kỳ dậy thì, xương trẻ liên tục trưởng thành. Ở trẻ dậy thì sớm, giai đoạn trẻ cao lên nhanh sẽ bắt đầu sớm và kết thúc sớm hơn bình thường. Đầu tiên, trẻ sẽ lớn vọt lên so với bạn bè cùng lứa nhưng sau vài năm, trẻ sẽ ngừng phát triển chiều cao và thường không thể đạt được chiều cao tối đa của người trưởng thành.
Hậu quả của việc trẻ dạy thì sớm
Ảnh hưởng thể chất: Trẻ dậy thì sớm thường tăng chiều cao nhanh trong thời gian ngắn, nhưng có nguy cơ ngừng phát triển chiều cao sớm hơn so với bạn bè, dẫn đến chiều cao khi trưởng thành bình thấp.
Tâm lý: Sự khác biệt về hình thể so với bạn bè có thể khiến trẻ mặc cảm, lo lắng hoặc bị trêu chọc. Điều này ảnh hưởng đến sự tự tin và khả năng hòa nhập xã hội.
Rủi ro xã hội: Việc trẻ phát triển trước tuổi có thể khiến cha mẹ không chuẩn bị kịp thídi điểm giáo dục giới tính, gia tăng nguy cơ trẻ bị lợi dụng hoặc gặp những tình huống không an toàn.
Giải pháp can thiệp kịp thời
- Thăm khám chuyên khoa:
- Khi nhận thấy dấu hiệu bất thường, bố mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ nội tiết nhi để đánh giá.
- Có thể sử dụng các xét nghiệm hormone, siêu âm hoặc chụp cắt lớp để tìm hiểu nguyên nhân.
- Phương pháp điều trị:
- Sử dụng thuốc ức chế hormone (được chỉ định bởi bác sĩ).
- Xác định và điều trị nguyên nhân (như u hoặc rối loạn nội tiết).
- Hỗ trợ tâm lý:
- Giải thích cho trẻ hiểu về những thay đổi trong cơ thể và đảm bảo trẻ cảm thấy an toàn, bình thường.
- Cung cấp kiến thức giới tính phù hợp với độ tuổi.
- Duy trì lối sống lành mạnh:
- Đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân bằng, hạn chế thực phẩm chứa hormone.
- Tăng cường hoạt động thể chất.
Dậy thì sớm ở trẻ gây ra nhiều hệ lụy không mong muốn như giới hạn sự phát triển chiều cao, gây rối loạn tâm lý cho trẻ,… Vì vậy, nếu nghi ngờ trẻ có dấu hiệu dậy thì sớm, các bậc phụ huynh nên cho con đi thăm khám, chẩn đoán và can thiệp sớm để đưa tốc độ tăng trưởng của trẻ về mức bình thường.
Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây tác động lên tâm lý và xã hội. Phát hiện và can thiệp sớm là chìa khóa giúp trẻ phát triển một cách khoẻ mạnh và tự tin. Cha mẹ hãy luôn quan tâm, đồng hành cùng con để bảo vệ và nuôi dưỡng tương lai của trẻ.