Trẻ tự kỷ bước vào tuổi dậy thì cần tình yêu thương bình đẳng
Nếu như đối với các trẻ khác, dậy thì là giai đoạn bản thân trẻ tích luỹ nhanh và mạnh các kinh nghiệm, kỹ năng sống, khả năng tư duy, phân tích những tình huống của trẻ ngày một phát triển, thì đối với trẻ được chẩn đoán mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ, giai đoạn dậy thì của trẻ là lúc mà cha mẹ, người chăm sóc và những người lớn xung quanh trẻ là cần học, tìm hiểu và trang bị kiến thức để đối phó với những thay đổi sinh lý của con.
Rối loạn phát triển lan toả khiến trẻ tự kỷ mắc khiếm khuyết trong tương tác xã hội, ngôn ngữ và hành vi. Trẻ rất khó khăn trong việc điều chỉnh cảm nhận của bản thân, biểu đạt mong muốn của mình với những người xung quanh và luôn cảm nhận sự quá tải về các tác động từ bên ngoài. Với những trở ngại này, khi bước vào độ tuổi dậy thì, trẻ tự kỷ dễ trở thành nạn nhân bị lạm dụng tình dục do không có khả năng tự bảo vệ bản thân, không có khả năng phản ứng phản kháng lại các tác động gây hại đến cơ thể mình. Với các nạn nhân của lạm dụng tình dục, lạm dụng tình dục gây nên những hệ quả cả về thể chất và tâm lý. Về thể chất, nạn nhân nữ có thể mang thai ngoài ý muốn, mắc các bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục, đau dạ dày, đau đầu, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ. Về tinh thần, nạn nhân của lạm dụng tình dục có thể phải chịu gánh nặng về tâm lý cả cuộc đời.
Tình yêu thương bình đẳng và sự phát triển của trẻ tự kỷ
Có nghĩa là đối xử với trẻ tự kỷ với sự quan tâm, tôn trọng và sự đồng cảm như bất kỳ trẻ nào khác. Mặc dù trẻ tự kỷ có những khó khăn riêng về giao tiếp, hành vi và nhận thức xã hội, nhưng điều này không có nghĩa là các em cần được đối xử khác biệt theo cách tiêu cực hay kỳ thị. Tình yêu thương bình đẳng giúp trẻ tự kỷ cảm thấy an toàn, được tôn trọng, và có giá trị như những thành viên khác trong gia đình và xã hội.
Khi bước vào tuổi dậy thì, trẻ tự kỷ thường gặp phải những thách thức phức tạp liên quan đến thay đổi về hormone, cảm xúc và quan hệ xã hội. Nếu không nhận được tình yêu thương và sự quan tâm đúng cách, trẻ có thể rơi vào tình trạng căng thẳng, lo âu, hoặc thậm chí trầm cảm. Cha mẹ và người thân cần nhận ra rằng, dù trẻ tự kỷ có thể biểu lộ cảm xúc khác thường, hoặc gặp khó khăn trong việc biểu đạt nhu cầu của mình, nhưng sâu thẳm trong trái tim, các em vẫn cần sự chấp nhận và yêu thương như mọi đứa trẻ khác.
Những nỗi lo của trẻ tự kỷ khi bước vào tuổi dạy thì
Giai đoạn dậy thì là thời điểm cơ thể và tâm trí trải qua những thay đổi lớn. Trẻ tự kỷ không chỉ phải đối mặt với những thách thức về thể chất như sự thay đổi về kích thước cơ thể, giọng nói và hormone, mà còn phải đối mặt với những khó khăn trong việc hiểu và quản lý cảm xúc. Dưới đây là một số thách thức chính mà trẻ tự kỷ có thể gặp phải trong quá trình dậy thì:
- Thay đổi về thể chất: Các em phải trải qua những thay đổi về hormone, bao gồm sự phát triển về chiều cao, sự xuất hiện của các đặc điểm giới tính thứ cấp (như ngực ở nữ hoặc ria mép ở nam), và thay đổi giọng nói. Tuy nhiên, trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc hiểu và chấp nhận những thay đổi này. Điều này có thể gây ra lo lắng và cảm giác khó chịu.
- Khó khăn trong việc giao tiếp và nhận thức xã hội: Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc hiểu các quy tắc xã hội, cách cư xử, và mối quan hệ xã hội. Khi bước vào tuổi dậy thì, những mối quan hệ với bạn bè, tình bạn hoặc tình cảm sẽ trở nên phức tạp hơn, và trẻ có thể cảm thấy bị cô lập hoặc không biết cách tương tác đúng cách.
- Tăng cường cảm xúc: Tuổi dậy thì đi kèm với sự thay đổi lớn về cảm xúc, và trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc của mình. Những cảm xúc như lo âu, bối rối hoặc tức giận có thể trở nên quá sức đối với các em, khiến họ gặp khó khăn trong việc diễn đạt hoặc quản lý chúng.
- Cảm giác lo lắng về sự phát triển giới tính: Một trong những yếu tố nhạy cảm nhất trong giai đoạn dậy thì là sự thay đổi về giới tính và khả năng sinh sản. Trẻ tự kỷ có thể cảm thấy lo lắng, bối rối hoặc thậm chí sợ hãi trước những thay đổi này. Cách mà trẻ phản ứng với sự thay đổi này có thể phụ thuộc vào mức độ tự nhận thức về cơ thể và giới tính của mình.
“Tình yêu thương bình đẳng” là chìa khóa hỗ trợ trẻ tự kỷ khi lớn lên
1 – Hiểu và chấp nhận sự khác biệt: Mỗi trẻ tự kỷ là một cá thể riêng biệt, với những nhu cầu, khả năng và khó khăn khác nhau. Cha mẹ và người chăm sóc cần hiểu rằng sự khác biệt của trẻ tự kỷ không phải là điều tiêu cực, mà là một phần của sự phát triển độc đáo của các em. Khi người lớn chấp nhận sự khác biệt này và không so sánh trẻ tự kỷ với những đứa trẻ khác, trẻ sẽ cảm thấy an toàn và được chấp nhận.
2 – Hỗ trợ giao tiếp và nhận thức xã hội: Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc nhận biết cảm xúc của chính mình cũng như của người khác. Cha mẹ có thể hỗ trợ bằng cách hướng dẫn trẻ về cách thể hiện cảm xúc, giải thích những thay đổi về cơ thể và cảm xúc một cách dễ hiểu. Các phương pháp như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc can thiệp ngôn ngữ cũng có thể giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp và xử lý các tình huống xã hội.
3 – Dạy trẻ về cơ thể và giới tính: Việc giáo dục trẻ tự kỷ về giới tính cần phải được thực hiện một cách cẩn thận và phù hợp với khả năng hiểu biết của trẻ. Cha mẹ nên dạy trẻ về sự thay đổi tự nhiên của cơ thể, sự phát triển giới tính và những hành vi xã hội liên quan đến giới tính một cách tôn trọng và bình đẳng. Trẻ cần được cung cấp thông tin một cách rõ ràng và dễ hiểu để tránh cảm giác lo lắng hoặc sợ hãi trước những thay đổi này.
4 – Tạo ra một môi trường an toàn và bình đẳng: Trẻ tự kỷ cần một môi trường an toàn, ổn định và không phán xét để có thể phát triển. Cha mẹ cần đảm bảo rằng trẻ có thể tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần và được đối xử công bằng trong mọi hoàn cảnh. Đồng thời, người lớn cũng cần giúp trẻ học cách tự bảo vệ bản thân và tôn trọng ranh giới cá nhân của mình.
5 – Tăng tính tự lập cho trẻ: Tuổi dậy thì là thời điểm quan trọng để trẻ học cách tự lập. Cha mẹ cần khuyến khích trẻ tự chăm sóc bản thân, bao gồm việc chăm sóc cơ thể và quản lý cảm xúc. Khi trẻ tự kỷ học được cách làm những điều này, lòng tự trọng của các em sẽ được nâng cao, giúp họ cảm thấy tự tin và có giá trị trong xã hội.
Giáo dục và Vai trò cộng đồng sẽ giúp cho trẻ phát triển
Không chỉ có gia đình mà xã hội và cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ bước vào tuổi dậy thì. Các trường học và tổ chức cộng đồng cần phải có chương trình giáo dục đặc biệt phù hợp để giúp trẻ tự kỷ tiếp cận với kiến thức về sức khỏe, tình cảm và giới tính một cách bình đẳng.
Giáo viên và nhân viên xã hội cần được đào tạo để hiểu rõ hơn về những thách thức mà trẻ tự kỷ phải đối mặt trong giai đoạn dậy thì. Sự thông cảm và hỗ trợ của họ có thể giúp trẻ tự kỷ hòa nhập với môi trường học đường và phát triển tốt hơn.