Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực (Bipolar Disorder), còn được gọi là rối loạn hưng – trầm cảm, là một rối loạn tâm lý phức tạp và nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cảm xúc, năng lượng và khả năng hoạt động của người bệnh. Người mắc rối loạn lưỡng cực trải qua những thay đổi tâm trạng cực đoan, từ hưng phấn cao độ (mania) đến trầm cảm sâu sắc. Việc hiểu rõ về rối loạn này là rất quan trọng để có thể phát hiện sớm và cung cấp sự hỗ trợ thích hợp. Bài viết này sẽ trình bày về các dạng rối loạn lưỡng cực, nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả.

Các rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực I: Rối loạn lưỡng cực I được đặc trưng bởi các giai đoạn hưng phấn mạnh mẽ, thường kéo dài ít nhất bảy ngày hoặc đòi hỏi phải nhập viện ngay lập tức. Giai đoạn này có thể bao gồm các hành vi liều lĩnh và mất kiểm soát. Sau giai đoạn hưng phấn, người bệnh thường trải qua các giai đoạn trầm cảm kéo dài ít nhất hai tuần.

Rối loạn lưỡng cực II: Rối loạn lưỡng cực II ít nghiêm trọng hơn so với loại I, với các giai đoạn hưng phấn nhẹ hơn gọi là hypomania. Tuy nhiên, các giai đoạn trầm cảm ở rối loạn lưỡng cực II có thể kéo dài và nặng nề hơn, gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày.

Cyclothymia: Cyclothymia là một dạng nhẹ hơn của rối loạn lưỡng cực, với các giai đoạn hưng phấn và trầm cảm không đủ nghiêm trọng để được phân loại là rối loạn lưỡng cực I hoặc II. Tuy nhiên, cyclothymia vẫn gây ra những dao động cảm xúc liên tục và có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân

1. Do di truyền: Rối loạn lưỡng cực có thể có yếu tố di truyền, khi trong gia đình có người mắc bệnh này thì nguy cơ mắc bệnh của các thành viên khác cũng cao hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng các yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của rối loạn này.

2. Sự bất thường trong não: Sự mất cân bằng của các hóa chất trong não, đặc biệt là các neurotransmitters như serotonin, dopamine và norepinephrine, có thể góp phần vào sự xuất hiện của rối loạn lưỡng cực. Những hóa chất này điều chỉnh tâm trạng và năng lượng, và khi chúng bị mất cân bằng, các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực có thể xuất hiện.

3. Yếu tố môi trường: Các yếu tố môi trường như căng thẳng, sự thay đổi lớn trong cuộc sống, lạm dụng chất kích thích hoặc rượu, và các vấn đề về giấc ngủ cũng có thể kích hoạt hoặc làm nặng thêm các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực. Những sự kiện căng thẳng hoặc thay đổi lớn có thể gây ra sự mất cân bằng trong hóa chất não và dẫn đến các giai đoạn hưng phấn hoặc trầm cảm.

Những triệu chứng của lưỡng cực

Triệu chứng của giai đoạn hưng phấn (mania)

Tăng năng lượng và hoạt động
Giảm nhu cầu ngủ
Tư duy nhanh, nói nhanh
Cảm giác hưng phấn hoặc kích động
Hành vi liều lĩnh hoặc không suy nghĩ đến hậu quả
Tự tin quá mức hoặc ảo tưởng về khả năng của bản thân

Triệu chứng của giai đoạn hypomania

Các triệu chứng của hypomania tương tự như mania nhưng nhẹ hơn và không gây ra các vấn đề nghiêm trọng về chức năng hàng ngày hoặc cần phải nhập viện. Tuy nhiên, chúng vẫn có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ và công việc.

Triệu chứng của giai đoạn trầm cảm

Cảm giác buồn bã, tuyệt vọng
Mất hứng thú với các hoạt động từng yêu thích
Thay đổi khẩu vị và cân nặng
Mệt mỏi, mất năng lượng
Khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều
Suy nghĩ tiêu cực, tự ti
Ý định hoặc hành vi tự tử

Phương pháp điều trị

Sử dụng thuốc

Thuốc ổn định tâm trạng: Lithium là một trong những loại thuốc ổn định tâm trạng phổ biến nhất, giúp kiểm soát các giai đoạn hưng phấn và trầm cảm.
Thuốc chống co giật: Một số thuốc chống co giật như valproate và lamotrigine cũng được sử dụng để ổn định tâm trạng.
Thuốc chống loạn thần: Trong một số trường hợp, thuốc chống loạn thần có thể được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng hưng phấn.
Thuốc chống trầm cảm: Thuốc chống trầm cảm có thể được sử dụng trong giai đoạn trầm cảm, nhưng thường cần được kết hợp với thuốc ổn định tâm trạng để tránh kích hoạt giai đoạn hưng phấn.

Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): CBT giúp người bệnh nhận diện và thay đổi các suy nghĩ tiêu cực và hành vi không lành mạnh.
Liệu pháp gia đình: Hỗ trợ từ gia đình là rất quan trọng, liệu pháp này giúp cải thiện giao tiếp và giảm bớt căng thẳng trong gia đình.
Liệu pháp liên cá nhân và xã hội (IPSRT): IPSRT tập trung vào việc ổn định các thói quen hàng ngày và cải thiện kỹ năng giao tiếp xã hội.

Quản lý lối sống

Duy trì thói quen hàng ngày: Thiết lập một thói quen hàng ngày ổn định về giấc ngủ, ăn uống và hoạt động có thể giúp kiểm soát triệu chứng.
Tránh căng thẳng: Giảm thiểu căng thẳng bằng các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền và tập thể dục thường xuyên.
Hỗ trợ xã hội: Tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè và gia đình có thể giúp người bệnh cảm thấy bớt cô đơn và được khích lệ.

Rối loạn lưỡng cực là một tình trạng tâm lý phức tạp và đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng cũng như sự hỗ trợ liên tục. Mặc dù không có cách chữa khỏi hoàn toàn, việc phát hiện sớm và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp có thể giúp người bệnh quản lý triệu chứng và sống một cuộc sống đầy đủ, hạnh phúc hơn. Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các chuyên gia y tế đóng vai trò quan trọng trong quá trình này, giúp người bệnh vượt qua những thách thức và tìm thấy sự cân bằng trong cuộc sống.